Nederland en de Koude Oorlog / 2

Uitgeschreven tekst video

Kernwapens
Achteraf is het verbazingwekkend dat zonder dat ministerraad of parlement worden ingelicht, Nederland vooraan staat om kernwapens op eigen grondgebied te laten plaatsen. CHU-defensieminister Cees Staf en de KVP-er, Joseph Luns, minister van buitenlandse zaken van 1956 tot 1971, de godfathers van de Nederlandse kernbewapening, bedisselen deze kwestie onderling discreet. Later meent minister Sicco Mansholt dat het ‘krankzinnig’ was ‘dat we toen helemaal niet bezig zijn geweest met de gevaren van kernwapens en ze dus zonder slag of stoot hebben binnengehaald’.

Vanaf 1960, als de Koude Oorlog op z’n hevigst is, krijgt Nederland zes atoomtaken met bijbehorende kernwapens. Een vooraanstaande CDA’er laat zich in 1994 ontvallen dat het om ‘betrekkelijk onschuldige defensieve wapens’ ging. De vernietigingskracht is groter voor Nederland zelf dan voor de vijand. Zo reikt de korteafstandsartillerie niet verder dan het eigen grondgebied. Van de 7000 kernwapens die in West-Europa gestationeerd worden, liggen er tussen de 150-300 in Nederland, opgeslagen in ‘iglo’s’ in Havelte, ’t Harde en Volkel.

MOB-complexen
Om bij een onverhoedse aanval van de Sovjetstrijdkrachten verzekerd te zijn van snelle bevoorrading en uitrusting van mobiele divisies, worden tussen 1951 en 1961 ca. 100 mobilisatiecomplexen gebouwd, de zogenaamde MOB-complexen. De spreiding ervan moet voorkomen worden dat de voorraden bij een luchtaanval in één klap vernietigd zullen worden. Van de nu nog bekende 89 complexen bevinden de meeste zich in Noord-Brabant (36), gevolgd door Gelderland (14), Utrecht (10) en Drenthe (7). De provincies met de minste complexen zijn Friesland en Zeeland (beide 1). Er zijn twee soorten MOB’s: de gewone magazijncomplexen (MC’s) en de munitiemagazijnencomplexen (MMC’s). Behalve materieel en munitie worden er ook medicijnen en voedsel bewaard. Het complex in Wanroij, een gewone MC, dateert van 1956, het jaar van de Hongaarse Opstand en de Hofmansaffaire. Standaard bestaat zo’n complex uit een wachtgebouw met burelen, een eenvoudige reparatiewerk- annex inspectieplaats en meerdere loodsen en verbindingsmagazijnen. Wanden zijn opgetrokken uit gewapend beton en raamopeningen voorzien van stalen luiken, alle complexen worden omrasterd, de munitiemagazijnen bovendien omgreppeld. De meeste complexen zijn tot ver in de jaren ’90 in gebruik geweest. Nadien heeft Defensie de meeste complexen afgestoten t.b.v. hergebruik of gesloopt.

Verzet tegen de wapenwedloop
Medio jaren ’60 nemen de protesten tegen de Amerikaanse machinaties in Vietnam (Johnson, moordenaar’) ook in Nederland grootse vormen aan. In 1966 slaat het bijtende ‘Meneer de president’ van ‘de Nederlandse Dylan’, Boudewijn de Groot in als een bom. 100.000 mensen komen in januari 1973 in Utrecht op de been om tegen de Amerikaanse (kerst)bombardementen met de beruchte B-52 bommenwerpers te protesteren. Zelfs KVP-minister Marga Klompé gaat de straat op. De anti-kernwapenziekte, ‘Hollanditis’, gemunt door de Amerikaanse historicus Walter Laqueur, grijpt pas goed om zich heen als het NAVO-dubbelbesluit uitgevoerd dreigt te worden, wat voor Nederland de stationering van 48 kruisraketten betekent. Het verzet hiertegen wordt breed gedragen: in 1981 komen in Amsterdam onder het motto ‘Help de kernwapens de wereld uit, te beginnen uit Nederland’, 400.000 mensen op de been, in 1983 nog eens 550.000 op het Malieveld in Den Haag. De bekende band Doe Maar lanceert z’n eigen ‘Bom’. Toch zijn het niet deze demonstraties maar het optreden van de glasnost-president Michael Gorbatsjov met zijn ‘dubbele nuloptie’, dat ervoor zorgt dat de kruisraketten uiteindelijk niet in Nederland geplaatst worden.

Bijzondere aandacht verdient de dienst Bescherming Burgerbevolking, beter bekend als de BB, die in 1952 in het leven wordt geroepen. Al eerder constateerde een speciale commissie dat een atoomaanval wel degelijk te overleven valt als men zich maar goed wast en in het bijzonder de nagels schoonmaakt. Van de slechts 80 miljoen gulden die voor de BB wordt uitgetrokken moeten voor 10 miljoen mensen schuilkelders gebouwd worden en kostbare apparatuur aangeschaft. Iedereen weet dat dit weggegooid geld is, met uitzondering van de staf van de BB’. Het is vooral een (duur) gebaar naar Washington dat Nederland gelooft in het nut van een kernoorlog.

Bij de bevolking wordt de BB amper serieus genomen en op den duur mikpunt van hilariteit en hoon. Het aantal aanmeldingen blijft ver achter bij de gehoopte 230.000, het verloop is groot, niet in de laatste plaats door het knullige imago van de BB. De Nederlandse bevolking moet ‘total warminded’ gemaakt worden door middel van een gedegen voorlichting. De zogenaamde ‘Wenken’ en ‘Toelichting’, die de eerdere folders, strooibiljetten en een enkele film moeten vervangen, valt hoongelach ten deel. Geen wonder wanneer men de adviezen leest. Om zich te beschermen tegen een atoomaanval moet men de ramen witkalken of afschermen met dikke gordijnen of brandwerende houten platen; schuilen tegen een atomaire lichtflits kan onder een haringkarretje of in een portiek, ook het dichtdraaien van het autoraampje is geboden; voorts dient men zich zo snel mogelijk huiswaarts te spoeden en er het gas uit te draaien, de stekker uit de strijkbout te trekken of tapijten bij de kolenhaard weg te halen. Is men toch onder puin beland dan is het devies niet in paniek te raken. Raadzaam is het om een fluitje of bel bij zich te hebben om de reddende BB’ers op het goede spoor te zetten. Geadviseerd wordt voorts de ‘Wenken’ onder aan de trap dan wel naast de verjaardagskalender in de wc te hangen. Hoewel er al in 1976 een motie wordt ingediend om de BB op te heffen, zou de organisatie pas 10 jaar later worden opgeheven, 3 jaar voor de val van de Muur.

> Terug naar de video